Su Tutucu Bantların Kullanım Gerekliliği Hakkında

Bu etki, su tutucu bantlarda suyun derz boyunca aldığı yolun uzatılması ve karşı direnç bölgeleri oluşturulması ile sağlanırken, sadece inşaat derzlerinde kullanılabilen ve su ile reaksiyona girerek şişen bantlarda ise betona temas ettiği yüzeylerde oluşturduğu karşı basınçla sağlanan conta etkisi ile sağlanmaktadır. Bu yüzden su tutucu bantlar su yapılarında ve betonarme yapılarda derzlerden yapıya su girmesi ya da su dolu bir yapıdan su sızması noktasında kritik bir görev üstlenirler.

Su Tutucu Bantlar, genel olarak yeraltı su seviyesinin altında yapılan her türlü betonarme yapının şu kısımlarında kullanılmaktadır:

- Radye - radye birleşimleri

- Radye - perde birleşimleri

- Perde - Perde birleşimleri

- Kısmi daralma derzi (İnşaat derzi) dilatasyon bölgelerinde ya da savak imalatları gibi her türlü süreksizliğin olduğu bölgeler

- Metro ve Tüneller

- Su kanalları, su depoları

- İçme suyu ve atıksu arıtma tesisleri

- Betonarme tip baraj yapıları ve her türlü su tutma yapılarında

PVC Esaslı Su Tutucu Bantlar

PVC esaslı su tutucu bantlar, yapılarda kullanılan en yaygın su tutucu bant tipidir. Sahada uzman ekipler tarafından uygulanması kolay ve ekonomiktir. Yapılarda oluşabilecek yatay ve düşey hareketlerde elastik yapısı sebebiyle fonksiyon kaybına uğramadığından tercih edilmektedir.

Avantajları

- Yüksek elastikiyet (TSE’ye uygun ürünlerde % 275 kopma uzaması)

- Yüksek gerilme mukavemeti, yüksek yırtılma direnci

- Düşük su emme özelliği

- Eksi 20 ⁰C’de bile %200 elastikiyet

- Korozyana uğramayan yapısı

- Yüksek hidrostatik basınç ve şoklara dayanıklılık

- Dış hava koşullarına dayanım

- Uzun kullanım Ömrü

Su tutucu bantların performanslarının ölçülmesinde ülkeden ülkeye değişmesine rağmen bazı testler ve standartlar vardır. Ülkemizde ise 2018 yılında yürürlüğe giren TS 3078-1 ve TS 3078-2 standartları geçerlidir. Su Tutucu Bantlar ile ilgili şekil ve boyut şartları, kullanılacak hammadde gereksinimleri ve bunlarla ilgili yapılacak deneyler, bu standartlar ile kontrol altına alınmıştır. Bu standartlara göre piyasa denetim ve regülasyonlarının zamanla tamamlanmasıyla, ülkemizde hem üretilen malzemelerin hem de yapılan imalatların dünya standartlarına ulaşması hedeflenmektedir.

Yeni standart ta su tutucu bant türleri kullanım amacına göre iki ana başlıkta toplanmıştır.

- Dıştan uygulanan Su Tutucu Bantlar (DA Tipi, AA Tipi, FA Tipi / TS3078-1)

- İçten uygulanan Su Tutucu Bantlar (D Tipi, A Tipi / TS 3078-1)

Aşağıdaki resimlerde yer alan ölçü tanımlamaları TS 3078-1’de yer almaktadır.

Dıştan Uygulanan Su Tutucu Bantlar

AA TİPİ

AA tipi su tutucu bantlar orta kısmında genleşme boşluğu olmayan harici tip su tutucu bantlardır. Beton dökümüne ara verilmesi gerektiğinde veya yapısal tedbir gereği planlı bir şekilde uygulanan inşaat derzlerinde (temel ve perde imalatları) dıştan uygulanır.

DA TİPİ 

DA tipi su tutucu bantlar, beton dışına yerleştirilen ve orta kısmında genleşme boşluğu olan bantlardır. Dilatasyon boşluklarında, radye temel alt kısmına, perdelerin ise dış kısımlarına yerleştirilir. Radye temel kenarlarından yukarı döndürülerek, perde derzlerinde devam eden aynı tip su tutucu banda sıcak ısı tabancası ile ya da su tutucu kaynak makinesi ile kaynak yapılır.

Bir yapı derzinin sızdırmazlığı için en önemli nokta, yapılan su yalıtımının devamlılığıdır. Yani radyede yapılan su izolasyonu perdelerde de devam etmeli ve hesaplanan su seviyesinin en az 30 cm üzerine kadar çıkarılmalıdır. Her iki tip su tutucu bantla yapılacak uygulamalarda beton dökümü sırasında su tutucu bantların ilk şeklini koruyabilmesi için zemine ve perde yüzey kalıbına kısa aralıklar ile montajlanması gereklidir. Perde kalıbı sökülürken özellikle su tutucu banda zarar verilmemesine özen gösterilmelidir.

İÇTEN UYGULANAN SU TUTUCU BANTLAR

A TİPİ

A tipi su tutucu bantlar, inşaat derzlerinde kullanılan en yaygın su tutucu bant tipidir. Radye-radye birleşimi inşaat derzlerinde önce birinci kısımda beton dökülür. Radyenin tam ortasına özel iki parçalı bir kalıp yapılarak uygulanan su tutucu bant, beton dökümü öncesinde iyi sabitlenmiş olmalıdır.

D TİPİ

Beton içine yerleştirilen orta kısmında genleşme boşluğu olan su tutucu bantlardır. Radye-radye ve perde-perde birleşimlerinde dilatasyon derzi (oturma derzi, hareket derzi, genleşme derzi) bulunması durumunda kullanılırlar. Orta kısım sayesinde hem yatay ve hem de düşey yönde oluşabilecek belli limitlerdeki yer değiştirmelerde basınç dayanımını ve işlevini kaybetmezler.

DERZ BİTİŞ SU TUTUCU BANTLAR - FA TİPİ

Daha çok perde ve döşeme dilatasyonlarında, yapı elemanının dış kısmına doğru yerleştirilen demir donatının montaj için diğer tiplere uygun olmadığı durumlarda kullanılan su tutucu bant tipidir. Hidrostatik basınç dayanımı diğer tiplere göre kısmen daha düşüktür.

UYGULAMA ESASLARI

Su tutucu bantların sızdırmazlık işlevi, derzin doğru bir şekilde oluşturulmasına, su tutucu bant malzemesinin seçimine ve uygulama kalitesine bağlıdır. Yapı derzinin sızdırmazlığını sağlamak için kapalı bir sistem oluşturulmalıdır ve su tutucu bantlar, bu sistemin en az 300 mm üzerine kadar devam ettirilmelidir.

Betonarme yapı elemanının içine yerleştirilecek su tutucu bantlarda beton kalınlığı asgari su tutucu bant genişliğini sağlamalıdır. Su tutucu bantların beton içerisine gömülme derinliği (G) en az beton örtüsü kalınlığı kadar olmalıdır (T) ve su tutucu bandın dış kenarları ile çevresindeki en yakın donatı arasındaki mesafe en az 20 mm olmalıdır (Şekil 5.1).

Su tutucu bantların birleşim yerleri arasındaki mesafe en az 0,50 m olmalı ve dikkatli bir şekilde kaynak yapılmalıdır. Beton dökümü sırasında su tutucu bantların bir kısmı dışarıda kalacak ise, açıkta kalan kısmın uzunluğu en az 1 metre olmalıdır. Yatay ve hafif eğimli konumdaki yapı elemanlarında beton içerisine yerleştirilen bantlar (taban veya tavan vb.) beton dökülmesi sırasında hafif “V” şeklinde yerleştirilmelidir. 

Beton dışına yerleştirilen su tutucu bantlar suyun olduğu tarafa yerleştirilir. Bu bantlar perde duvarlarında mekanik hasarlara karşı uygun şekilde sürekli olarak korunmalıdır. Beton dışına yerleştirilen su tutucu bantların basınçsız suya veya seyrek ve kısa süreli biriken suya karşı 0.2 bara kadar yük taşıması sırasında, bu bantların her iki tarafında en az iki adet çentikli ankraj dişi bulunmalıdır. 0.2 bardan daha yüksek seyrek ve kısa süreli biriken su veya sürekli su basıncında, bu bandın her iki tarafında en az üç adet çentikli ankraj dişi bulunmalıdır.

SU TUTUCU BANT SEÇİMİ İÇİN KRİTERLER

GENLEŞME DERZİ SU TUTUCU BANTLARIN BOYUTLANDIRILMASI

BAŞLANGIÇ SEÇİMİ

Su tutucu bantların seçiminde projeciye yardımcı olması için aşağıdaki çizelge kullanılmalıdır. Beton içine yerleştirilen tip genleşme derzi su tutucu bantlarda Şekil 5.1’e göre beton örtü tabakası kalınlığı kuralına göre (G≤T) dikkat edilmelidir.

UYGULAMA

Su tutucu bantların köşelerde, T şeklindeki birleşimlerde, çapraz birleşimlerde ve geçiş yerlerinde birbirine birleştirilmesi, şantiyede yapılan özel şekilli parçalarla veya özel şekilli birleşim parçaları yoluyla yapılmalıdır. PVC esaslı su tutucu bantlar, termoplastik yapısı sebebiyle belli bir dereceye kadar ısıtıldıklarında tekrar plastikleşirler. Bu plastikleşme sürecinde, birbirine belli bir kuvvetle preslendiğinde kaynak işlemi gerçekleşir. Kullanılacak olan kaynak cihazları ve ısı tabancası (üreticiden istenmeli) ile birleşim yerindeki tüm yüzey mümkün olduğu kadar eşit ısıtılmalı ve kaynak derecesine gelindiğinde iki parça eşit büyüklükteki bir kuvvetle preslenerek birleştirilmelidir. Yapışkan maddeler, çözeltiler veya yapıştırıcı bantlar ile birleştirme yapılmamalıdır. Birleşme yerinde biriken ve artan PVC karışımı küçük bir spatula ile ek yerine doğru dikkatlice bastırılmalıdır. Isı 50 °C seviyesine düşünce kuvvet kaldırılmalıdır. Ek yeri hemen hareket ettirilmemeli, oda sıcaklığına düşmesi beklenmelidir.

SAHA İŞLEMLERİ

Yapım aşamasına kadar su tutucu bantlar uzun süre güneş ışığına maruz kalmayacak şekilde korunaklı bir tesiste depolanmalıdır. Su tutucu bantlarda varsa depolanmadan ya da taşımadan kaynaklı fiziksel bozukluklar (katlanmalar, kaymalar vb.) ısıl işlemler ile bertaraf edilmelidir. Su tutucu bantlar beton dökümü sırasında hareket etmemesi için sabitlenmelidir. Beton dışında kalan su tutucu bantlar korumaya alınmalı, açıkta duran bantların üzerinde yürünmemeli ve üzerinden araç geçmemelidir. Kalıp malzemeleri vb. gibi ürünler ile bantların üzeri kapatılmamalıdır. Çalışmanın uzun süre durması durumunda açıkta duran su tutucu bantlar kötü iklim koşullarına ve mekanik hasarlara karşı korunmaya alınmalıdır.